Η αγοραστική δύναμη του μέσου μισθού είναι σήμερα περίπου 5% κάτω απ’ ότι στην περίοδο 2008-2012
Σημαντικά συμπεράσματα που αποδομούν τον μύθο περί spectacular ανάπτυξης και success story, περιλαμβάνονται στην Έκθεση του Ινστιτούτου Εργασίας Κύπρου (ΙΝΕΚ) «Για την Οικονομία και την Απασχόληση 2019» η οποία παρουσιάστηκε πριν μερικές μέρες.
Η αύξηση της απασχόλησης στην Κύπρο το τελευταίο διάστημα έγινε με χαμηλές αμοιβές για τους μισθωτούς, δημιουργήθηκε δηλαδή απασχόληση για περισσότερους εργαζόμενους με χειρότερους όρους ενώ παράλληλα η μετατόπιση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων σε υψηλότερα επίπεδα στη διάρκεια της πενταετίας 2015-2019 επιτεύχθηκε χάρη στη διατήρηση των αμοιβών εργασίας στα χαμηλά επίπεδα που είχαν ήδη διαμορφωθεί κατά την περίοδο της βαθιάς ύφεσης των ετών 2012-2014. Αυτά είναι μόνο μερικά από τα πιο σημαντικά συμπεράσματα που περιλαμβάνονται στην Έκθεση.
Για τα σημαντικά ευρήματα της Έκθεσης μιλά στο ΕΒ ο επιστημονικός συνεργάτης του ΙΝΕΚ Ηλίας Ιωακείμογλου.
Εξηγεί ότι ενώ έχουμε πέντε χρόνια οικονομικής μεγέθυνσης στην Κύπρο, οι μισθοί παρέμειναν σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Σημειώνει ότι ο μισθός καθορίζεται από συσχετισμό δυνάμεων και εξηγεί τους παράγοντες που επιδρούν σε αυτό το συσχετισμό ενώ παράλληλα τονίζει ότι έχουμε σήμερα μια οικονομία που εξάντλησε τα όρια της. Εκτιμά παράλληλα ότι είτε θα έχουμε επιβράδυνση της οικονομίας είτε ύφεση.
Ποιο είναι το βασικότερο συμπέρασμα της Έκθεσης του ΙΝΕΚ «Για την Οικονομία και την Απασχόληση 2019»; Αν βάζαμε ένα τίτλο στην Έκθεση, ποιος θα ήταν;
«Έχουμε ανάπτυξη άλλα όχι για όλους». Έχουμε πέντε χρόνια οικονομικής μεγέθυνσης στην Κύπρο. Έχουμε μεγάλη αύξηση του προϊόντος που παράγουμε, αύξηση των κερδών, αλλά ο μέσος μισθός είναι ακόμα πολύ χαμηλός σε σχέση με αυτό που συνέβη. Ενώ δηλαδή μειώθηκε πάρα πολύ η ανεργία και θα περιμέναμε ότι αντίστοιχη θα ήταν η αύξηση του μέσου μισθού, αυτό δεν συνέβη.
Ποιοι είναι οι λόγοι που δεν συμβαίνει αυτό το πράγμα;
Καταρχάς τη διετία του 2013-14 με την εφαρμογή του μνημονειακού προγράμματος υπήρξε μια υποτίμηση της εργασίας. Δηλαδή μειώθηκαν οι αποδοχές των μισθωτών ενώ δεν είχαμε κάτι αντίστοιχο για τα κέρδη τα οποία έμειναν σταθερά. Η όλη προσέγγιση τότε έγινε σε βάρος των μισθών. Και στη συνέχεια, όταν ξεκίνησε η ανάκαμψη της οικονομίας το 2015 δεν επανήλθαν οι μισθοί, επομένως υπάρχει μια υστέρηση ως προς αυτό που έπρεπε να έχουμε που είναι ότι η αγοραστική δύναμη του μέσου μισθού είναι σήμερα περίπου 5% κάτω απ’ ότι στην περίοδο 2008-2012 και την αύξηση της παραγωγικότητας η οποία δεν μεταφέρθηκε στους μισθούς. Έπρεπε δηλαδή να είχαμε πάρει ένα 5% περισσότερο από την αύξηση της παραγωγικότητας και να είχαμε πάρει ακόμα 5% επιπλέον για να κλείσουμε τις απώλειες έναντι της προμνημονιακής περιόδου. Άρα έχουμε ένα 10% λιγότερο απ’ ότι θα έπρεπε.
Τι είναι αυτό που καθορίζει τους μισθούς;
Σε κάθε περίπτωση ο μισθός καθορίζεται από το συσχετισμό δυνάμεων. Σε αυτό το συσχετισμό δυνάμεων επιδρούν δύο παράγοντες. Ο ένας είναι το ποσοστό ανεργίας, γι’ αυτό ήταν πιο δύσκολο το 13-14 να υπάρξει σθεναρή αντίσταση γιατί κάλπαζε η ανεργία εξαιτίας της μνημονιακής πολιτικής. Σήμερα όμως έχει πέσει η ανεργία και είναι διαφορετικά τα πράγματα. Η άλλη ομάδα παραγόντων είναι το κατά πόσο τις κατακτήσεις του το Συνδικαλιστικό Κίνημα τις κατοχυρώνει θεσμικά. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης όταν υπάρχει μια κατάκτηση των Συνδικάτων μεταφράζεται σε νομοθετική ρύθμιση, οπότε όταν έχουμε ένα ευνοϊκό συσχετισμό δυνάμεων το αποτέλεσμα το κατοχυρώνουν νομοθετικά. Οπόταν όταν αλλάζει ο συσχετισμός δυνάμεων έχεις μια άμυνα για τους εργαζόμενους.
Τώρα το ποσοστό ανεργίας είναι ευνοϊκό για επαναδιεκδίκηση των μισθών.
Ποιες είναι οι προβλέψεις για την οικονομία της Κύπρου το επόμενο χρονικό διάστημα;
Μπροστά μας έχουμε σήμερα μια οικονομία που εξάντλησε τα όρια της. Δεν μπορεί δηλαδή εύκολα να αναπτυχθεί πάρα πέρα γιατί οι εξαγωγές τουριστικών υπηρεσιών δείχνουν μια κάμψη η οποία σχετίζεται με το γεγονός ότι στην Ευρώπη έχουν ρυθμούς ανάπτυξης που μειώνονται ενώ λόγω Μπρέξιτ υπάρχει δυσμενές κλίμα. Επομένως δεν μπορεί πια ο τουρισμός να ωθήσει άλλο την ανάπτυξη.
Ο άλλος κινητήρας που ήταν οι οικοδομές είναι αμφίβολο αν θα συνεχίσει με την ίδια ορμή. Βεβαίως άνθρωποι του κλάδου λένε ότι υπάρχουν μπροστά μας περιθώρια αλλά υπάρχει ένα μεγάλο ερωτηματικό.
Παράλληλα, οι εισαγωγές συνεχίζουν ακάθεκτες και αυτό διευρύνει το εμπορικό έλλειμα που θα πρέπει να κλείσει με κάποιο τρόπο και επομένως πάμε σε μια περαιτέρω επιβράδυνση ελπίζοντας ότι δεν θα είναι ύφεση.
Εάν πάμε σε ύφεση, η όποια εφαρμογή θα πρέπει να γίνει είμαι σίγουρος ότι η κυβέρνηση θα ζητήσει να γίνει από την πλευρά της εργασίας.
Σχετικά με το θέμα της ανεργίας, σύμφωνα με την Έκθεση αντί 13.000 θέσεων εργασίας με πλήρες ωράριο δημιουργήθηκαν 26.000 θέσεις μερικής απασχόλησης. Με αυτούς τους αριθμούς μπορούμε να πούμε ότι η μείωση της ανεργίας είναι πλασματική;
Εν μέρει. Είναι υπερεκτιμημένη. Εάν υπολογίσουμε τους απασχολούμενους που δουλεύουν με πλήρες ωράριο θα δούμε ότι το αποτέλεσμα δεν είναι τόσο εντυπωσιακό. Τις τελευταίες δεκαετίες έχουν αναπτυχθεί ενδιάμεσες μερίδες ανάμεσα στην απασχόληση και την ανεργία και αυτές πρέπει να τις λαμβάνουμε υπόψη. Είναι αποθαρρημένοι άνεργοι που δεν αναζητούν πλέον εργασία και επομένως η στατιστική λέει ότι δεν είναι άνεργοι. Είναι οικειοθελώς έξω και επομένως κατατάσσονται ως άεργοι, ως μη ενεργός πληθυσμός. Είναι επίσης οι εργαζόμενοι μερικής απασχόλησης που επιθυμούν όμως να εργαστούν με πλήρη απασχόληση. Πρέπει να υπολογίζουμε και αυτούς για να έχουμε μια καλή εικόνα της απασχόλησης. Πιο παλιά εργάζονταν οι πλείστοι με πλήρη απασχόληση, πολύ λίγοι με μερική απασχόληση και υπήρχαν και οι άνεργοι. Σήμερα έχουμε αυτές τις ενδιάμεσες κατηγορίες και επομένως πρέπει να βλέπουμε τη σύνθετη εικόνα.
Υπάρχει ένα διάγραμμα στην Έκθεση, το οποίο δείχνει ότι σε κάθε άνεργο αντιστοιχεί ένας υποαπασχολούμενος ή ένας αποθαρρημένος.
Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο της Έκθεσης είναι ότι ένας στους τέσσερις κατοίκους της Κύπρου βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού έναντι ενός στους έξι το 2008. Ποιες είναι οι εκτιμήσεις σας για το μέλλον;
Είναι το καλύτερο ποσοστό που θα έχουμε τα επόμενα χρόνια. Μόνο σε επιδείνωση θα πάμε γιατί ή θα έχουμε επιβράδυνση της οικονομίας ή ύφεση. Επομένως αυτό που έχουμε τώρα είναι αυτό που επιτεύχθηκε μετά από πέντε συνεχή χρόνια ανάπτυξης.
Να αναφέρουμε ότι το κατώφλι της φτώχιας ονομάστηκε πρόσφατα κατώφλι «κινδύνου» φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού.
Που βρισκόμαστε σε σύγκριση με την Ελλάδα;
Στην αμέσως καλύτερη θέση. Σε πολλά διαγράμματα και δείκτες π.χ. για το μέσο μισθό παρουσιάζεται συχνά το φαινόμενο η Κύπρος να είναι στην αμέσως καλύτερη θέση από την Ελλάδα. Η κατάσταση όμως στην Ελλάδα είναι πολύ χειρότερη.
